Arda arda sıralanmış notalar dizileri oluştururlar. Pes sesten tiz sese doğru giden diziler çıkıcı, tiz sesten pes sese doğru gelen diziler ise inici dizi olarak isimlendirilir. Dizileri oluşturan ardışık iki sesin aralığı, yarım ses, tam ses yada 1,5 (3 yarım) ses olabilir. Aralarında yarım ses bulunan notaların oluşturduğu diziye kromatik, tam ses ve 1,5 sesten oluşan dizilere pentatonik diziler adı verilir. Majör ve minör dizlere konu içinde değinilecektir.
Not: 3 tam aralık C-D-E, 1 yarım aralık eklenince C-D-E-F, 1 tam ses F-G, 3 tam aralık G-A-B, 1 yarım aralık eklenince G-A-B-C.
- Dizide ilk yarım ses aralığı Mi (E) - Fa (F), ikinci yarım ses aralığı Si (B) - Do (C) notalarıdır.
- Do majör dizi sesleri ile seslerin üzerine kurulan akor'lardan oluşan ve do sesinden karar veren şarkılar do majör ton'undadır.
- Do majör ton'u, donanımında değiştirici işaret almaz.
Piyano üzerinde Do Majör ve La minör dizisi:
Majör diziler, aralarında tam ses bulunan, iki tane tam dörtlü aralıktan oluşurlar. Yukarıdaki resimde C-D-E-F notaları "C majör tetrakord" olarak isimlendirilir. C-F aralığı tam 4'lü ses aralığıdır. G-A-B-C notaları "G majör tetrakord" olarak isimlendirilir. G-C aralığı tam 4'lü ses aralığıdır. Alt tetrakord'un F sesinde sona erdiği, üst tetrakord'un G sesinden başladığı resimde görülmelidir. F ve G sesleri arası 1 tam sestir.
Not: Üst tetrakord, G majör dizisinin ilk dört notasıdır. C majör dizisinin içinde, G majör dizisinin de bulunduğu söylenebilir. C majör dizisi C-D-E olarak 1 oktavı aştığında, G majör dizisinin ilk 6 notasının (G-A-B-C-D-E) C majör dizisi içinde bulunduğu görülmelidir. G majör dizisi donanımda fa diyez (F♯) değiştirici işareti aldığından, C majör dizisi içindeki natural fa notası (F♮), 7. nota olarak G majör dizisine eklenemez.
Porte üzerinde 1 oktav (8 ses) Do Majör dizisi:
C majör dizisinde C notasına göre aralıklar:
C-D : İkili (1 tam ses)
C-E : Büyük Üçlü (2 tam ses)
C-F : Tam dörtlü (2 tam ses + 1 yarım ses)
C-G : Tam Beşli (3 tam ses + 1 yarım ses)
C-A : Büyük Altılı (4 tam ses + 1 yarım ses)
C-B : Yedili (5 tam ses + 1 yarım ses)
C-C : Sekizli (5 tam ses + 2 yarım ses) (6 tam ses)
Do majör dizisi, portede 1. çizginin altında bulunan Do (C) notasından başlar. Do notası dizinin karar sesidir ve 1. derece olarak isimlendirilir. Tiz tarafa doğru sırası ile notalar, birinci dereceden sekizinci dereceye kadar derecelendirilir. Bir oktav tiz tarafta bulunan do notasının derecesi, üstüne çizgi konularak yine 1. derece olarak isimlendirilebilir. Oktavı aşan dizi dereceleri, üstüne çizgi konularak sırası ile yine 1. , 2., ... derece olarak, 1. derece do notasının pes tarafında olan dizi dereceleri, pes tarafa doğru altına çizgi konularak 7. , 6. ... olarak isimlendirilebilir.
Not: 2 tam aralık A-B, 1 yarım aralık eklenince A-B-C , 1 tam ses C-D, 2 tam aralık D-E, bir yarım aralık eklenince D-E-F, 2 tam ses F-G-A.
- Dizide ilk yarım ses aralığı B-C, ikinci yarım ses aralığı E-F notalarıdır.
- La minör dizi sesleri ile seslerin üzerine kurulan akor'lardan oluşan ve la sesinden karar veren şarkılar la minör ton'undadır.
- Do majör ton'u ile aynı donanımı kullanır ve değiştirici işaret almaz.
Doğal La minör dizisi:
A doğal minör dizisinde A notasına göre aralıklar:
A-B : İkili (1 tam ses)
A-C : Küçük Üçlü (1 tam ses + 1 yarım ses)
A-D : Tam dörtlü (2 tam ses + 1 yarım ses)
A-E : Tam Beşli (3 tam ses + 1 yarım ses)
A-F : Küçük Altılı (3 tam ses + 2 yarım ses) (4 tam ses)
A-G : Küçük Yedili (5 tam ses)
A-A : Sekizli (6 tam ses)
La minör dizisi, portede 1. çizginin altında bulunan La (A) notasından başlar. Bu la notası dizinin karar sesidir ve 1. derece olarak isimlendirilir. Tiz tarafa doğru sırası ile notalar birinci dereceden, sekizinci dereceye kadar isimlendirilir. Oktavı aşan ve 1. derecenin pes tarafında olan notalar, do majör dizisinde olduğu gibi altına veya üstüne çizgi konularak derecelendirilebilir.
Armonik La minör Dizisi: Doğal La minör dizisinin 7. derecesinin diyez (♯) alarak yarım ses tizleşmesi ile oluşan yeni dizidir. Doğal la minör dizisindeki La (A)- Sol (G) küçük 7'li aralığı, La (A) - Sol Diyez (G♯) büyük 7'li aralığına dönüşür.
Armonik La minör dizisi:
Melodik La minör Dizisi: Doğal La minör dizisinin 6. ve 7. derecelerinin diyez (♯) alarak yarım ses tizleşmesi ile oluşan yeni dizidir. Çıkıcı dizide, doğal la minör dizisindeki La (A)- Fa (F) küçük altılı aralığı, La (A) - Fa Diyez (F♯) büyük altılı aralığına; La (A)- Sol (G) küçük 7'li aralığı, La (A) - Sol Diyez (G♯) büyük 7'li aralığına dönüşür. İnici dizide diyez alan 6. ve 7. dereceler natural(♮) işareti alarak doğal hallerine dönerler.
Çıkıcı ve inici Melodik La minör dizisi:
Aralık Çalışmaları (PDF):
Aralıkların duyum etkisi bütün tonlar için birbirine çok benzerdir. Bu yüzden aralıklar önce notaları ile, daha sonra derece numaraları ile okunabilir. Notaların altına derece numaraları eklenebilir. Bütün tonlar için derece numaralarının değişmeyeceği unutulmamalıdır.
Aralık çalışmaları (PDF):
Do Majör Dizisi
- Do (C) sesinden başlayıp, 3 tam aralık + 1 yarım aralık + 1 tam ses + 3 tam aralık + 1 yarım aralıktan oluşan diziye do majör dizi denir.Not: 3 tam aralık C-D-E, 1 yarım aralık eklenince C-D-E-F, 1 tam ses F-G, 3 tam aralık G-A-B, 1 yarım aralık eklenince G-A-B-C.
- Dizide ilk yarım ses aralığı Mi (E) - Fa (F), ikinci yarım ses aralığı Si (B) - Do (C) notalarıdır.
- Do majör dizi sesleri ile seslerin üzerine kurulan akor'lardan oluşan ve do sesinden karar veren şarkılar do majör ton'undadır.
- Do majör ton'u, donanımında değiştirici işaret almaz.
Piyano üzerinde Do Majör ve La minör dizisi:
Majör diziler, aralarında tam ses bulunan, iki tane tam dörtlü aralıktan oluşurlar. Yukarıdaki resimde C-D-E-F notaları "C majör tetrakord" olarak isimlendirilir. C-F aralığı tam 4'lü ses aralığıdır. G-A-B-C notaları "G majör tetrakord" olarak isimlendirilir. G-C aralığı tam 4'lü ses aralığıdır. Alt tetrakord'un F sesinde sona erdiği, üst tetrakord'un G sesinden başladığı resimde görülmelidir. F ve G sesleri arası 1 tam sestir.
Not: Üst tetrakord, G majör dizisinin ilk dört notasıdır. C majör dizisinin içinde, G majör dizisinin de bulunduğu söylenebilir. C majör dizisi C-D-E olarak 1 oktavı aştığında, G majör dizisinin ilk 6 notasının (G-A-B-C-D-E) C majör dizisi içinde bulunduğu görülmelidir. G majör dizisi donanımda fa diyez (F♯) değiştirici işareti aldığından, C majör dizisi içindeki natural fa notası (F♮), 7. nota olarak G majör dizisine eklenemez.
Porte üzerinde 1 oktav (8 ses) Do Majör dizisi:
C majör dizisinde C notasına göre aralıklar:
C-D : İkili (1 tam ses)
C-E : Büyük Üçlü (2 tam ses)
C-F : Tam dörtlü (2 tam ses + 1 yarım ses)
C-G : Tam Beşli (3 tam ses + 1 yarım ses)
C-A : Büyük Altılı (4 tam ses + 1 yarım ses)
C-B : Yedili (5 tam ses + 1 yarım ses)
C-C : Sekizli (5 tam ses + 2 yarım ses) (6 tam ses)
Do majör dizisi, portede 1. çizginin altında bulunan Do (C) notasından başlar. Do notası dizinin karar sesidir ve 1. derece olarak isimlendirilir. Tiz tarafa doğru sırası ile notalar, birinci dereceden sekizinci dereceye kadar derecelendirilir. Bir oktav tiz tarafta bulunan do notasının derecesi, üstüne çizgi konularak yine 1. derece olarak isimlendirilebilir. Oktavı aşan dizi dereceleri, üstüne çizgi konularak sırası ile yine 1. , 2., ... derece olarak, 1. derece do notasının pes tarafında olan dizi dereceleri, pes tarafa doğru altına çizgi konularak 7. , 6. ... olarak isimlendirilebilir.
Doğal La Minör Dizisi
- Do majör dizisinin, ilgili minör dizisidir. C majör dizisinin pes veya tiz tarafında, 6. derecesi üzerine kurulan dizidir. Pes tarafta bulunan dizinin, Do notasının 1,5 ses pes tarafında olduğu da söylenebilir. - La (A) sesinden başlayıp, 2 tam aralık + 1 yarım aralık + 1 tam ses + 2 tam aralık + 1 yarım aralık + 2 tam sesten oluşan diziye la minör dizi denir.Not: 2 tam aralık A-B, 1 yarım aralık eklenince A-B-C , 1 tam ses C-D, 2 tam aralık D-E, bir yarım aralık eklenince D-E-F, 2 tam ses F-G-A.
- Dizide ilk yarım ses aralığı B-C, ikinci yarım ses aralığı E-F notalarıdır.
- La minör dizi sesleri ile seslerin üzerine kurulan akor'lardan oluşan ve la sesinden karar veren şarkılar la minör ton'undadır.
- Do majör ton'u ile aynı donanımı kullanır ve değiştirici işaret almaz.
Doğal La minör dizisi:
A doğal minör dizisinde A notasına göre aralıklar:
A-B : İkili (1 tam ses)
A-C : Küçük Üçlü (1 tam ses + 1 yarım ses)
A-D : Tam dörtlü (2 tam ses + 1 yarım ses)
A-E : Tam Beşli (3 tam ses + 1 yarım ses)
A-F : Küçük Altılı (3 tam ses + 2 yarım ses) (4 tam ses)
A-G : Küçük Yedili (5 tam ses)
A-A : Sekizli (6 tam ses)
La minör dizisi, portede 1. çizginin altında bulunan La (A) notasından başlar. Bu la notası dizinin karar sesidir ve 1. derece olarak isimlendirilir. Tiz tarafa doğru sırası ile notalar birinci dereceden, sekizinci dereceye kadar isimlendirilir. Oktavı aşan ve 1. derecenin pes tarafında olan notalar, do majör dizisinde olduğu gibi altına veya üstüne çizgi konularak derecelendirilebilir.
Armonik La minör Dizisi: Doğal La minör dizisinin 7. derecesinin diyez (♯) alarak yarım ses tizleşmesi ile oluşan yeni dizidir. Doğal la minör dizisindeki La (A)- Sol (G) küçük 7'li aralığı, La (A) - Sol Diyez (G♯) büyük 7'li aralığına dönüşür.
Armonik La minör dizisi:
Melodik La minör Dizisi: Doğal La minör dizisinin 6. ve 7. derecelerinin diyez (♯) alarak yarım ses tizleşmesi ile oluşan yeni dizidir. Çıkıcı dizide, doğal la minör dizisindeki La (A)- Fa (F) küçük altılı aralığı, La (A) - Fa Diyez (F♯) büyük altılı aralığına; La (A)- Sol (G) küçük 7'li aralığı, La (A) - Sol Diyez (G♯) büyük 7'li aralığına dönüşür. İnici dizide diyez alan 6. ve 7. dereceler natural(♮) işareti alarak doğal hallerine dönerler.
Çıkıcı ve inici Melodik La minör dizisi:
Aralık Çalışmaları (PDF):
Aralıkların duyum etkisi bütün tonlar için birbirine çok benzerdir. Bu yüzden aralıklar önce notaları ile, daha sonra derece numaraları ile okunabilir. Notaların altına derece numaraları eklenebilir. Bütün tonlar için derece numaralarının değişmeyeceği unutulmamalıdır.
Aralık çalışmaları (PDF):
Yorumlar
Yorum Gönder